Hukukun Kaynakları ve Uygulanması

Hukukun Kaynakları ve Uygulanması Konu Anlatımı

Hukuk ortaya çıkmasına hukuk kaynağı denir.Hukuk kaynakları iki ayrılmaktadır bunlar asıl ve yardımcı kaynaklardır.
Asıl Kaynaklar:Yazılı ve yazısız kaynaklar olarak değerlendirilmiştir.

Hukukun yazılı ve asıl kaynakları şu şekilde sıralayabiliriz

• Anayasa
• Kanun
• Uluslararası sözleşmeler
• Cumhurbaşkanı kararnamesi
• Yönetmelik

Hukukun asıl kaynağını ortaya çıkaran fakat yazılı olmayan kaynak ise gelenek hukukudur.Hukukun yardımcı kaynaklarını ise yasa tarafından hüküm belirtilmemiş herhangi bir konuda önceki bir mahkeme kararını esas alan hukuku oluşturur bu hukuka içtihat adı verilir.

İçtihat hukukunu ikiye ayrılır

• Bilimsel İçtihat
• Yargı içtihadı

Bütün hukuk kurallarında emir veya yasak bulunmaktadır fakat bir kanunun tüm hükümleri aynı nitelikte değildir bir takımı etkin kullanılıyorken bir takımı etkin kullanılmamaktadır.

Kanunlar içerisinde bulunan kurallar içerisinde sınıflandırılma yapılabilir.Kanunlar anayasaya,cumhurbaşkanı kararnameleri kanun aykırı olamaz. Bu durum normlar hiyerarşisi olarak adlandırılmaktadır.

POZİTİF HUKUKUN KAYNAKLARI

Anayasa

Devletin temel yapısını kişilerin hak ve ödevlerini devlet organlarını ve bu organların hareketlerini düzenleyen esas ve kurallar tamamıdır.

Anayasa en geniş gözle görülemeyen ve çok güçlü hukuk kurallarından oluşmaktadır kanunlar hiyerarşisinin üstünde yer almaktadır,anayasa devletin ve hukuk sisteminin genel esaslarını düzenlemektedir.

Uluslararası Anlaşmalar

iki ya da daha fazla devlet tarafından akdedilmiş(sözleşmeli) olan TBMM'nin kabul etmesi ile cumhurbaşkanı tarafından onaylanarak resmi gazete'de yayınlanır ve daha sonra yürürlüğe giren anlaşmalardır.

Kanunlar

Yetkili organın yazılı olarak çıkardığı kanun adını taşıyan genel kesintisiz ve gözle görülemeyen kısaca soyut hukuk kuralıdır.Kanunların başlıklarında kesinlikle kanun kelimesi bulunmaktadır.Kanunların genel olması aynı nitelikteki tüm şahısları ve olayları kapsaması anlamına gelmektedir,kanunlar yürürlükten kaldırılmadıkça etkin olarak uygulanır,kanunlar belirlenmiş olayı değil olması gerekli soyut durumları düzenlemektedir somut olay ortaya çıkarsa soyut kural somut kurala uygulanmaktadır.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

Cumhurbaşkanı tarafından yürütme yetkisi ve görevi anayasaya ve kanunlara uygun şekilde kullanılır ve uygulanır.Cumhurbaşkanı yürütme yetkisi ilgili konularda cumhurbaşkanı kararnamesi çıkarabilmektedir.Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer almakta olan kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile değiştirilemez.

Yönetmelikler

Cumhurbaşkanı bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve cumhurbaşkanı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilirler.Bu yönetmelikler belirlenmiş gazetelerde yayınlanır,yayınlandıktan sonra mevcut bir tarih belirlenmemişse resmi gazetede yayınlanmasının ardından yürürlüğe girer.

Gelenek Hukuku (Örf-Adet Hukuku)

Hukukun yazılı biçimde olmayan ve temel nitelik taşıyan kaynağın adı gelenek hukukudur.Gelenek hukuku yetkili organ tarafından bizzat uygulanan kurallar değildir toplum içerisinde kendi kendine oluşmuş kurallardır.Buna bakılarak genel hukuk kuralları yazılı değil toplum vicdanından doğmaktadır.

İçtihat Hukuku

İçtihat kavramı görüş ve karar anlamına gelir hukukun içtihat kavramı görüş yada karar anlamına gelmektedir.Hukukun kaynağı olarak iki tür içtihattan söz edilebilir bunlar yargısal ve bilimsel içtihattır gerek bilimsel içtihatlar gerekse yargısal içtihatlar hukukun asıl ve bağlayıcı kaynağı değil yardımcı yani ikincil kaynağıdır.Özellikle hukukun uygulanmasında ilmi ve yargısal içtihattan istifade etmek kaçınılmazdır.

HUKUK KURALLARININ TÜRLERİ

Her hukuk kuralı bir buyruk ve ya yasak bulundurmaktadır,aynı kanun içerisinde kurallar arasında sınıflandırma yapılabilmektedir.
Hukuk kuralları uygulama bakımından;

• Emredici
Emredici hukuk kurallarının tümünde varlığı hissedilen emir bulunmaktadır.
ve bu hukuk kurallarının aksine karar verilemez,genellikle ceza kanunlarında görülmektedir.Fakat diğer kanunlarda emredici kurallar rastlanmaktadır.
• Yorumlayıcı
Tarafların kendi iradeleri ile açıkça söyleyecekleri halde söyleyemedikleri kanunların açığa çıkmasında destek olan kurallardır.

• Tanımlayıcı
Kanunların iyi bir biçimde anlaşılması belirlenmiş konuların açık olarak tanımlanması içeriğinin belirlenmesi gereken zamanlarda bu tanımları getiren düzenlemelerdir.

• Tamamlayıcı
Tarafların kendi hür iradeleri ile başka türlüsünü bildirmedikleri şekilde uygulanmakta olan kurallardır.Taraflar arası ilişkiler uygulanabildiği kadar az müdahale hedeflenmektedir.Türk Hukukun'da irade serbestliği esastır.Fakat bireyler kendi iradeleri ile herhangi bir konuda karar vermezler ise boşluk doğarsa tamamlayıcı hukuk ile tamamlanır.

• Diğer hukuk kuralları

Biçimde sınıflandırılır.

KANUNLARIN UYGULANMASINA İLİŞKİN ESASLAR

Herhangi bir kanunun hangi zaman yürürlüğe gireceği kural olarak kanun metninde belirtilmektedir.Eğer kanunun hangi zaman yürürlüğe gireceğine ilişkin madde belirtilmemiş ise kanun resmi gazetede yayınlanmasının ardından kırk beşinci günde Türkiye'nin her yerinde yürürlüğe girmektedir. Bir kanunun hangi zaman yürürlükten kaldırılacağı farklı olasılıklara göre belirlenmektedir.

Kanun zaman bakımında uygulanmasına ilişkili esaslardan biriside,kanunların kural şeklinde geçmişi etkilememesi veya yürümemelidir.kanunlar kural olarak ülkenin coğrafi sınırları içerisinde uygulanır veya uygulanırlar.Bir devletin kanunları o devletin hakimiyet alanı ve sınırları içerisinde geçerlidir bir ülke sınırları içerisinde bulunan herkesi o devletin hukukuna ilişkin tutmaya yersellik ilkesi denilmektedir.

Kişisellik ilkesi

Birey her nerede olursa olsun vatandaşı bulunduğu devletin ulusal kanunlarına tabi tutma hedefini taşımaktadır.kanunların yorumu ile kanunların anlamının belirlenmesine çalışılmaktadır.kanunlar yazılırken ve uygulanırken bazen belirsiz açık olmayan ifadeler ile karşılaşılabilmektedir. bunun çözümü için yorum yolu ile bu hususların ortaya çıkarılmasına çalışılır. Hukuk kurallarının yorumunda kullanılan mantık ilkeleri bunlardır;

• Kıyas
• Aksi ile kanıt
• Evleviyet yolu

HAKİMİN TAKDİR YETKİSİ VE HUKUK YARATMASI

Türk medeni kanunun dördüncü maddesine göre;

Kanunun takdir yetkisi tanıdığı veya durumun gereklerini veya haklı sebepleri göz önünde tutmayı emrettiği konularda hakim hukuka ve hakkaniyete göre karar verir.

Hakimin takdir yetkini uyguladığı durumda gözle görülemeyen bir hukuk kuralı vardır ama hakim bu kuralın sınırları içerisinde inceleme yetkisine sahiptir.